Kiến nghị chỉ Bộ Công thương hoặc Bộ NN - PTNT quản lý phân bón.

Đăng đàn trước Quốc hội sáng nay trong phiên chất vấn ĐBQH, Bộ trưởng Bộ NN – PTNT Nguyễn Xuân Cường khẳng định công tác quản lý phân bón đang bị chồng chéo vì phân bón hữu cơ do Bộ NN – PTNT quản lý (chiếm 10%) còn phân bón vô cơ do Bộ Công thương quản lý (chiếm 90%).

Trước đó, báo cáo tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh cho biết, hiện Việt Nam có 10.700 loại phân bón, trong khi Thái Lan chỉ có 100 loại phân bón.

Theo Bộ trưởng Bộ NN – PTNT Nguyễn Xuân Cường Việt Nam chúng ta là một quốc gia nông nghiệp, ưu tiên hàng đầu đúng ra phải là phân bón "nhất nước, nhì phân", tuy nhiên đến giờ phút này có hai nhóm vấn đề về phân bón được xem là bất cập rất lớn.

Một là bất cập về định hướng sử dụng phân bón. Hàng năm Việt Nam sử dụng khoảng 10 - 11 triệu tấn phân bón, khả năng trong nước sản xuất được 8 - 9 triệu tấn, còn nhập khẩu khoảng 2 - 2,5 triệu tấn, trong đó có khoảng 960.000 tấn phân kali, riêng loại này bất luận phải nhập khẩu, vì chúng ta không có mỏ phân kali. Thứ hai phân DAP và phân SA là hai dạng phân hỗn hợp công nghệ cao cho một số những đối tượng cây trồng thì đang phải nhập khẩu.

Vấn đề bất cập lớn nhất hiện nay trong định hướng sử dụng trong tổng số 11 triệu tấn phân đó thì phân hữu cơ chỉ sử dụng có 1 triệu tấn, còn lại phân hóa học tới 90% khoảng 10 triệu tấn. Đây là bất cập lớn nhất đã làm cho nông sản chúng ta không sạch, chất lượng không cao. Hai nữa ô nhiễm môi trường. Ba là giảm độ phì của đất. Nếu cứ để tình trạng này lâu dài chắc chắn nông nghiệp của chúng ta giá trị không thể cao được. Do vậy, chúng ta phải định hướng lại sử dụng phân bón theo hướng hữu cơ.

Bất cập thứ hai trong quản lý phân bón theo Bộ trưởng Bộ NN – PTNT đó là cơ chế hành chính. Trước năm 2014, chúng ta quản lý phân bón theo danh mục, mỗi một loại phân bón trước khi được đưa vào danh mục để lưu hành trong sản xuất và buôn bán phải qua công tác kiểm nghiệm, khảo nghiệm, có hội đồng kết luận mới được bổ sung vào danh mục.

Tuy nhiên, khi áp dụng Luật doanh nghiệp và Luật đầu tư chúng ta phải chuyển cơ chế quản lý từ danh mục sang tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia để đảm bảo tạo điều kiện cho các doanh nghiệp và minh bạch như hai luật đã quy định. Trên tinh thần đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định 202 để tập trung chuyển trạng thái quản lý từ danh mục hành chính sang quản lý theo tiêu chuẩn, quy chuẩn. Khi giai đoạn quá độ chuyển sang này sẽ đẻ ra một số vấn đề bất cập.

Thứ nhất, đòi hỏi nhà nước, cơ quan quản lý phải có một bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn để làm cơ sở khẳng định để các tổ chức kinh doanh đăng ký theo tiêu chuẩn, quy chuẩn đó và người ta được quyền sản xuất. Bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn này khi muốn ban hành đòi hỏi thời gian, không thể một lúc đầy đủ hết được.

Thứ hai, theo Nghị định 202 thì hai bộ trực tiếp quản lý phân bón, Bộ NN - PTNT được quản lý phần phân bón hữu cơ và phân bón khác. Phân bón khác là phân vi sinh, phân mùn một số dạng. Còn Bộ Công thương quản lý toàn bộ phân vô cơ, từ khâu cấp phép, kiểm tra, thanh tra, do vậy có sự song trùng này. Sự song trùng này dẫn đến kẽ hở, hầu hết các cơ sở sản xuất phân bón của Việt Nam và kinh doanh hiện nay đều là cùng phân vô cơ và phân hữu cơ.

Theo Nghị Định 202 quy định nếu như một cơ sở SXKD cả hai loại phân thì Bộ Công thương là cơ quan chủ trì phối hợp với Bộ NN- PTNT trong quá trình xem xét cấp phép cũng như trong quá trình thanh kiểm tra sau này. Do đó, đây chính là một khoảng mà hai bộ phối hợp không tốt thì chính là khoảng trống để cho các hoạt động gian dối về thương mại, các hoạt động không đầy đủ những điều kiện thì chính là ở chỗ này.

Từ thực trạng này, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường kiến nghị: Một là về quản lý, Thủ tướng đã chỉ đạo cho chỉnh sửa Nghị định 202, nếu sau này giao cho Bộ Công thương thì Bộ NN - PTNT xin chuyển toàn bộ cơ sở vật chất, con người, điều kiện để tập trung một mối quản lý và ngược lại nếu như giao cho Bộ NN - PTNT thì chúng tôi sẽ tổ chức lại để quản lý về nguyên tắc cho đảm bảo một mối thống nhất. Hai là ban hành bộ tiêu chuẩn quy chuẩn. Đến thời điểm hiện nay chính thức chúng tôi đã chuyển sang Bộ KH - CN 100 quy chuẩn đến giờ phút này thẩm định cơ bản gần xong, thời gian tới bộ sẽ ban hành bộ tiêu chuẩn quy chuẩn này để phục vụ công tác quản lý.

Một giải pháp nữa là chấn chỉnh cơ quan quản lý nhà nước về quản lý ngay phân bón.